Rasyon Nedir? Dengeli Rasyon Nasıl Yapılır?

Rasyon Programını indirmek için tıklatınız

Milli Eğitim Bakanlığnın hazırlamış olduğu rasyon Kitabı

DENGELİ BİR RASYON HAZIRLANMASI

Rasyonda enerji, protein, mineral madde ve vitaminlerin hayvanın ihtiyacını karşılayacak düzeyde olması "Dengeli Beslenme"nin esasını teşkil eder.

Dengeli bir beslenmeyi de hayvanımıza Enerji, Protein, Mineral, Vitamin oranları değişik yem maddelerini vermekle sağlarız.

Her yem maddesi farklı oranlarda Enerji, Protein, Mineral ve Vitamin içerir. Çoğu kez enerjisi yüksek bir yem maddesinin protein miktarı düşüktür.

 Örneğin; mısır enerji bakımından yüksek bir besin maddesi olduğu halde protein oranı düşüktür (%8-9).

Ayçiçeği küspesinin enerji düzeyi düşük olduğu halde protein oranı yüksektir. Bu bakımdan dengeli bir beslenme rejimi uygulamamız için mısır ağırlıklı bir yeme bir miktar ayçiçeği küspesi karıştırmamız gerekir.

Rasyonlara enerji kaynağı olarak katılan kesif yemlerin başında mısır, arpa, buğday, sorgum, yulaf ve çavdar gibi tane yemler ile kepek, melas ve kurutulmuş şeker pancarı posası gibi yan ürünler gelir.

Rasyonlarda protein dengesinin sağlanmasında ise pamuk tohumu küspesi, ayçiçeği küspesi, soya küspesi gibi yağlı tohum küspeleri ile mısır proteini, mısır gluteni gibi yan ürünler kullanılırlar. Bu amaçla üre gibi protein niteliğinde olmayan azotlu maddelere de rasyonda yer verilebilir.

Süt inekleri rasyonlarında değirmencilik, şeker, yağ, fermantasyon sanayi yan ürünleri yaygın şekilde kullanılırlar.

 Bazı sanayi yan ürünlerinin besin maddeleri miktarları oldukça değişkenlik gösterir. Ayrıca bunların bazıları pestisit ve benzeri zirai mücadele ilaçları kalıntıları kapsar ve bu artıklar süt ile atılabilir. Değirmencilik yan ürünleri her ne kadar elde edildikleri tahıl kadar besin maddesi ve enerji kapsamaz ve sindirilme dereceleri yüksek değil ise de iyi kaliteli olanları hayvan beslemede başarı ile kullanılırlar.

Şeker pancarı posası ve melas süt ineklerinde enerji kaynağı ve lezzet verici olarak kullanılır. Melas aynı zamanda tozlanmayı önleyici, vitamin ve mineralleri taşıyıcı özelliğe de sahiptir. Genellikle kesif yemin % 5' i kadar kullanılır. Karma yeme daha yüksek miktarlarda katılması yemin yapışkan bir hal almasına, karıştırma sorunlarına ve yemleme zorluklarına neden olur. Ayrıca melas yüksek şeker ve mineral kapsamından dolayı sürgüt etkiye sahip bir yem maddesidir. Bira sanayi yan ürünleri B grubu vitaminlerce zengindir.

Bu yemlerin karışımlarından oluşturulan süt karma yemleri hayvanlara süt verimi dikkate alınarak verilir. Rasyonda kullanılan kaba yemin kalitesine bağlı olarak verilecek kesif karma yemin miktarı belirlenir.

 Sütlerindeki yağ miktarı % 3-4 arasında bulunan Holştayn ve İsviçre esmer ırkı ineklerde her iki kg süt verimi için 1 kg kesif yem verilmesi önerilmektedir.

Bu değerler günde 9-13 kg'ın üzerinde süt veren inekler için geçerlidir. Yüksek oranda yağlı süt veren Jersey ve Guernsey ırkı ineklerde 7-9 kg'ın üzerindeki günlük süt miktarı esas alınarak önerilen kesif yem miktarı ise 1.5 kg süt için 1 kg'dır.

Rasyonun % 60'ından fazlasının kesif karma yemlerden oluşturulması halinde sindirilme derecesi, yemin sindirim kanalından geçiş hızının artması nedeniyle, düşer. Yüksek düzeyde kesif yemle besleme sonucu metabolik hastalıkların çıkışı artar ve hayvanın gelecekteki performansı olumsuz yönde etkilenir.

Kesif yemlerin süt ineklerinin beslenmesindeki fizyolojik önemi besin maddelerinin dengelenmesi, mide asit oranının düzeltilmesi ve toplam rasyonun sindirilebilir besin maddeleri yoğunluğunun arttırılması şeklinde sıralanabilir

Dengeli bir Rasyon Hazırlanmasında göz önünde tutulması gereken tanımlar:

Nem ve Kuru Madde : Hayvanlara besin olarak verilen gıdalar genelde nem yani bünyesindeki su ile rasyona katılmaktadır. Ancak, bunların besin değerlerinin anlamlı bir biçimde karşılaştırılması ve hesaplanabilmesi için Besin Değeri Tabloları Kuru Madde yani içindeki Tün Suyu alınmış olarak düzenlenmektdir.

Zira, içlerindeki tüm yararlı besin maddeleri Kuru Madde ‘nin bir parçasıdır.

Kuşkusuz SU da hayvan beslenmesi için gereklidir. Bu hesaplamalardan sonra rasyona ek olarak verilmelidir.

Ham Protein :Yem hamaddelerinde protein iki şelide bulunur. Bunlardan ilki gerçek Protein dir.

Öte yandandan Doğada yer alan veya sentetik olarak üretilmiş bazı maddeler vardır ki, bunların yapılarında AZOT bulunduğu halde protein değildir. Bunlara bilimsel olarak Protein Olmayan Azotlu maddeler (Non - Protein Nitrojen) denir.
İşkembeli hayvanlar Enerji kullanarak işkembelerinde çok yoğun bulunan mikroplar aracılığı ile yem içerisindeki Protein Olmayan Azotlu maddeleri mikrobiyal proteine dönüştürürler.

Ham Protein= Azot % desi x6,25 = Protein Protein+ Protein Olmayan Azotlu Protein

Sindirilebilir Protein :Bir yem maddesinde bulunan ham protein miktarının tamamı sindirilemez. Yani hayvan ham proteinin tamamından yararlanamaz. Bu durum yem maddelerinin kalitesine ve yapısına göre değişir. Örneğin; samanda ham protein %'si hem çok düşük % 3.2,hem de sindirilebilir protein oranı sadece % 0.3 tür. Yani samandaki proteinin ancak % 8.1'i sindirilebilir ve hayvana yarayışlı bir proteindir. Buna karşın buğdayda ham protein yüzdesi % 14.2 ve sindirilebilme özelliği % 74’tür. Bu durum buğdayın iyi kalitede, samanın kalitesi düşük birer yem maddesi olduğunu açıklamaya yeter.

Rumende sindirilebilir (degradable) protein ( RDP): İşkembe (Rumen ) de Sindirilebilir protein diyette yeterli enerji özellikle karbohidratlar bulunması halinde mikrplar tarafından Rumen yani işkembe bölümünde sindirilebilen proteindir.

Rumende sindirilemeyen (undegradable) protein ( UDP) :
Rumende sindirilemeden yenildiği biçimde sindirim sisteminin izleyen bölümlerine geçen Proteinidir. Bu nedenle “ By Pas” protein de denir. Zira bazı hallerde alınan protein sindirilmeden dışarıya da atılır.

Bu biçimde atılan Protein miktarı hayvanın hızlp ve çok yem almasına bağlı olarak da artar. Zira, hızlı ve çok besin Rumen yani işkembedeki mikraopların görevlerini zamanında ve düzgün biçimde yapmasını engeller.

Yaşam Payı Ham Protein: Bir hayvanın yaşamını sürdürebilmesi için gerekli protein miktarıdır. Genelde % ile ifade edilir.

Verim Payı Ham Protein: Sağılan hayvanlarda beher kilogram süt üretimi için gerekli protein miktarını ifade eder. Gram kilogram süt olarak belirlenir.

Yaşama Payı (YP) Enerji Değeri* Bir hayvanın yaşamını sürdürebilmesi (ağırlık kaybetmeden ve kazanmadan) için gerekli enerji değeridir Mega kalori olarak ifade edilir.

Verim Payı (VP) Enerji Değeri* Hayvanın günlük canlı ağırlık kazanması veya günlük süt üretimi için gerekli Net enerjidir. Mega kalori olarak ifade edilir.

Yem hammaddelerinin yukarıda tanımlanan değerler ile dengeli bir rasyon hazırlanması için gerekli diğer girdileryönünden varsıllık değerleri Excel Formatında “ Yem Girdileri Tablosu”nda Süt Ve Besi Sığırlarının Beslenmesinde Kullanılan Bazı Hammaddelerin Kuru Madde Ve Besin Değerleri Bölümünde ayrıntılı bir biçimde verilmiştir.


I- BESİ HAYVANCILIĞINDA DENGELİ BİR RASYON HAZIRLANMASI

Yurdumuzda kolay bulunan yem maddelerini kullanarak 150 kg canlı ağırlıktaki bir Tosunumuzun günde 1.2 kg canlı ağırlık kazandıracak bir RASYON hazırlayalım.

1-        HAM PROTEİN HESABI  Tiklayiniz

BESİ Tabloları Yaşam Payı Bölümü Ham Protein % desi Sütünündan Hayvanımızın Rasyonunda %14 Protein bulunması gerektiği anlaşılmaktadır.

2-Günlük Enerji Gereksiniminin Hesabı

a- Yaşama Payı (YP) Enerji Değeri :

Ayni Yaşam Payı Tablosunun Mega Kalori/ Gün Sütününda günde 3,3 Mega Kalori Enerji İhtiyacı olduğu görülmektedir.

b-Verim Payı (VP) Enerji Değeri :

Ayni Tabloya devam edelim.

Burada Tosunumuzun ( veya Düvemizin) günde 1,2 Kg Canlı Ağırlık kazanması için gerekli enerji miktarını bulacağız. YİNE BESİ Sığırlarının Yem Gereksinmelerinin Hesaplanması TOSUNLAR İÇİN VERİM PAYI ENERJİ GEREKSİNİMLERİ (veya Düveler İçin Verim Payı Enerji Gereksinimleri Bölümü ) tablosundan önce Hayvanımızın kilosunu ve daha sonra dikey sütünda günlük et artışını bulup kesişme noktasındaki değeri alacağız. Olayımızda bu rakam 3,13 Mega Kalori gündür.

Bu durumda 150 kg ağırlığında bir Tosunumuzun her gün 1,2 kilo gram et bağlayarak büyümesi için gerekli enerji miktarının Günlük :3,13 Mega Kalori Verim Payı (VP) Enerji Değeri + 3,3 Mega Kalori Yaşama Payı (YP) Enerji Değeri = 6,43 Mega Kalori olduğu görülmektedir.

Yani Tosunumuza öyle bir Rasyon Hazırlayacağız ki hem Bütçemize uygun olacak hem de %14 proteini ve 6,43 Mega Kalori enerjisi olacak.

Bu amaçla Yurdumuzda sık kullanılan ve kullanılmayan ama bu konuda çalışma yapılması gereken YEM Maddelerini kullanarak bunların enerji, ham protein, yaşama payı ve verim payı enerji değerlerini de gösterir BESIN DEGERLERI ICIN TIKLAYINIZ    yararlanarak düzenleyelim ve (Tablo Et) de gösterelim: Bunun için bu yem maddelerinden belirli oranlar tespit ederek bunların toplamının 100 (yüz) olmasını sağlayalım.

Bundan sonra da Besi Sığırlarının Beslenmesinde Kullanılan Bazı Hammaddelerin Kuru Madde Ve Besin Değerleri Bölümündeki yem değerlerinden yararlanarak, bunların ham protein Yaşam Enerji ve Verim Enerji değerlerini hesaplayalım:

Tablo ET.de arpanın % miktarı 22.5, BESIN DEGERLERI TABLOSUNDA  ise Arpanın Ham Protein %'si 12 dir. % 22.5'u arpa olan yem formülümüzde arpadan formülümüze düşen ham protein oranı (%si ) = 22.5 x 12 / 100 = 2.7 dir.

Aynı şekilde hesaplamaya devam edersek Yaşama Payı (YP) enerji değeri = 22.5 x 2,03 / 100 = 0.46 Mega kaloril,

Verim Payı (VP) enerji değeri = 22.5 x 1.35 / 100 = 0.3 Mega kalori. değerleri ortaya çıkar.

Bu işlemi tüm hammaddeler için tekrar ederer Tablo ET de gösterelim.



TABLO ET

Yem Maddeleri	Rasyon İçindeki Oran	Kuru Madde % desi	Ham Protein (%)	Sindirilebilir Protein (%)	Yaşama Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)	Verim Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)
Arpa	%22,5	%89	%2,70	%18.9	0,46	0,30
Buğday	%15	%89	%2,1	%13.2	0,32	0,22
Kepek	%20	%89	%3,4	%14.0	0,32	0,19
Ay çiçeği küspesi
Yaş Pancar posası	%25	%24	%2,75	%19,3	0.45	0.29
Buğday Samanı	%15	%90	%1,35	%8,6	0.19	0.08
Mozaik tozu	%1
Tuz	%1
Mineral Karışımı	%0,5
To p l a m	%100		12,3	%74	1.74	1,08

Rasyon 1.'deki değerler neye yarar? Bu şekildeki bir hesaplama besi hayvancılığında önümüzü görmenin ve iyi bir planlama yapmanın ana unsurlarını oluşturur.

Önce bu verileri daha öncehasapladığımız ihtiyaçlarla karşılaştıralım:

	Ham Protein (%)	Sindirilebilir Protein (%)	Yaşama Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)	Verim Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)
GEREKEN	%14	%65	3,3	3,13
Bir Kilo Gram Kuru Madde Bazında Rasyon bileşimi	12,3	%74	1.74	1,08

Tablodan ilk görülen sonuç Rasyonun protein yetmezliğidir. Bu durumda Rasyonumuzu bir miktar değiştirerek Proteince daha zengin yem maddelerini ekleyelim. Gerekli düzeltme için Pancar Posasını %15 e indirerk yerine %10 oranında Ayçiçeği küspesi eklendiğnde yeni TABLO ET A şöyle olacaktır.

Yem Maddeleri	Toplam İçindei Oranı	Kuru Madde % desi	Ham Protein (%)	Sindirilebilir Protein (%)	Yaşama Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)	Verim Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)
Arpa	%22,5	%89	%2,70	%18.9	0,46	0,30
Buğday	%15	%89	%2,1	%13.2	0,32	0,22
Kepek	%20	%89	%3,4	%14	0,32	0,19
Ay çiçeği küspesi	%10	%92	%3,8	%6,5	0,15	0,08
Yaş Pancar posası	%15	%24	%1,65	%11,6	0.27	0.18
Buğday Samanı	%15	%90	%1,35	%8,6	0.19	0.08
Mozaik tozu	%1
Tuz	%1
Mineral Karışımı	%0,5
T o p l a m	%100		%15	%79	1.71	1,05

Yeni Rasyonumuzda protein dengesi de kurulduktan sonra Tosunumuz için gerekli olan 6,43 Mega kaloriyi Rasyondaki toplam enerji değeri olan 2,76 Mega kaloriye bölerek KURU Madde bazında gerekli Günlük Yem Miktarını buluruz

Bu işlemden sonra KURU MADDE bazındabir günlük toplam Yem ihtiyacının 1100 gram Arpa Danesi : 740 gram Dane Buğday: 980 gram Buğday Kepeği : 740 gram Melaslı Yaş Şeker Pancarı Posası: 490 gram Solventli Ayçiçeği Küspesi: 740 gram Buğday samanı: 50 gram mozai Tozu:50 gram tuz ve 20 gram PREMİKS (Mikro Element Bileşimi ) olmak üzere 4900 gram olduğu görülür.

KURU MADDE bazında verilen bu değerler YAŞ MADDE bazına getirebilmek için yukarıdaki değerleri Kuru Madde yüzdelerine bölmek yeterli olacaktır.

Bu da 1240 gram Arpa Danesi : 830 gram Dane Buğday: 1100 gram Buğday Kepeği : 3070 gram Melaslı Yaş Şeker Pancarı Posası: 530 gram Solventli Ayçiçeği Küspesi: 820 gram Buğday samanı: 50 gram mozaik Tozu:50 gram tuz ve 20 gram PREMİKS (Mikro Element Bileşimi ) toplamı olan 7830 gramdır.

Bu değerleri Yem Maddelerini fiyatları ile çarpar isek günde 1,2 kg et üretmenin maliyetini de bulımuş oluruz.

Protein Dengesinin Kurulmasında şartlar elvermiyor ayçiçeği küspesi bulunamıyor ve Rasyon 1' deki bir yem formülü ile hayvanı beslemek zorunda kalıyorsak, ne yapabiliriz?

Yukarıdaki bölümlerde yeme karıştırılan ürenin işkembedeki mikroplar tarafından parçalanarak azotundan protein sentezlenebileceğinden bahsetmiştik. Yemdeki üre miktarının da % 1'i geçmemesi gerektiğini hatırlarsak, 6.865 x 1 / 100 = 0.069 kg (69 g) üreyi protein açığını kapatmamız için Rasyon 1.'deki yeme karıştırabileceğimizi ortaya koyar. Fakat bizim protein açığımız sadece 108 g idi. O halde 108 / 2.8 = 38.57 (39) g üre eder ki Rasyon 1.’deki karışımı hazırlarken sadece % 0.57 oranında üre karıştırırsak hayvana vereceğimiz yemin protein açığını da kapatmış oluruz.

Ekonomik analiz sonucu her iki yem formülü (Rasyon 1 ve Rasyon 2) içinde şartlarımız aynı ise, istediğimiz yem maddelerini sağlayabiliyorsak, daima üresiz yemi tercih etmemizde yarar vardır. Fakat Rasyon 1. Rasyon 2.den daha ekonomikse Rasyon 1.i kullanmamızda ve rasyonumuza % 0.57 oranında üre karıştırmamızda herhangi bir sakınca yoktur.

Danelerde (kesif yem olarak kullandığımız) kalsiyum oranı düşük, fosfor oranının yüksek olduğunu daha önce belirtmiştik. Aynı şekilde posada kalsiyum düşük, fosfor yüksektir. Ayçiçeği küspesinde ve kepekteki değerler birbirine yakındır. Samanda ne kadar olduğu pek fark etmez. Çünkü saman mineralinden hayvan yeteri kadar yararlanamaz. Bu durumda rasyonumuza kalsiyum dengesini ayarlamak için % 0.5-1 oranında mozaik (mermer) tozu karıştırıyoruz. Mozaik tozunun yaklaşık % 35'i kalsiyumdur. Fakat kana geçme oranı düşüktür. Ucuz bir kalsiyum kaynağı olduğu için % 1’i geçmemek kaydıyla besi sığırlarında kullanılmaktadır. Tuz asırlarca önce başlayarak hayvancılıkta kullanılan bir yem maddesidir ve % 0.5 - 1 oranında kullanılır. Hayvan beslemede iz (eser)mineral karışımı muhakkak kullanılmalıdır. Çünkü Türkiye topraklarında hasat edilen hemen tüm ürünler eser elementler bakımından yetersizdir


II- YEMMATİKET ( EXCEL) PROGRAMINDAN YARARLANMAK İÇİN SORUN CEVAP VERELİM

SORU ADRESİ :::::: verimkapisi@iyitarim.net

BESİ Hayvanınızın Yem Bileşimi İçin Aşağıdaki Bilgileri Veriniz
1-Canlı Ağırlık
2-Cinsi ( Yerli :Ala Melez : Safkan Gibi)
3-Gunluk Kaç Kilogram Et artışı alırsınız.
4-Sizce Hayvanınızın Kac Kilo Yag Fazlası Var ?
Elinizde Hangi Yem Girdileri Bolca Var

Veya   

III- SÜT HAYVANCILIĞINDA DENGELİ BİR RASYON HAZIRLANMASI

1-Süt Sığırlarına Verilebilecek Kaba Yem Miktarı

Süt sığırlarına verilebilecek kaba yem miktarının pratik olarak belirlenmesinde bazı kriterler kullanılır. Hayvanların canlı ağırlıklarının % 1-2'si kadar kaba yem kuru maddesinin verilmesi öngörülmektedir. Buna göre 550 kg canlı ağırlığındaki bir ineğe günde 5.5-11 kg arasındaki miktarlarda kaba yem kuru maddesi önerilmektedir.

Bu sınırlar içindeki miktarlar hayvanın dolgu maddesi gereksinimini karşılayabilmekte, aynı zamanda süt yağının optimum düzeyde tutulmasına yardımcı olmaktadır.

Diğer yandan silaj yemleri süt sığırlarına canlı ağırlıklarının % 3.5 -4'ü kadar (tabii halde) verilebilir. Bu miktarın üzerine çıkılması yem tüketimi düşürür. Bununla birlikte iyi kaliteli olmak koşulu ile silaj miktarı sığır başına günde 25-30 kg'a kadar çıkarılabilir. Genel olarak kaba yemlerin toplam rasyon içindeki payının % 35 - 40'ın altına düşürülmemesi önerilmelidir.

2-SELÜLOZ


Süt ineklerinin beslenmesinde selülozun önemli bir yeri vardır. İşkembe fonksiyonunu optimum düzeyde tutabilmek dolayısıyla hayvanı sağlıklı kılmak ve süt veriminde genetik güce ulaşabilmek için rasyonun uygun miktarda ham selüloz içermesi büyük önem taşır. Bu nedenle bir besin maddesi kadar gerekli olan selülozun dolayısıyla selülozca zengin kaba yemlerin rasyonlarda yeterli düzeyde bulunması normal bir çiğneme aktivitesi ve tükürük üretimi için gereklidir. Başka bir ifade ile sindirimin düzenli bir şekilde seyretmesi ve ayrıca optimum süt yağı oluşumu rasyonda ham selüloz ve hücre duvar elemanlarının uygun miktarlarda bulunmasına bağlıdır.

Karbonhidratlar yapısal olanlar ve olmayanlar diye iki bölümde incelenirler. Selüloz ve hemiselülozu içine alan birinci grup ancak işkembe mikroorganizmaları tarafından salgılanan enzimler etkisiyle yıkımlanırlar. Nişasta ve fruktozanların dahil olduğu ikinci grup ise kolay çözünebilen karbonhidratlardır.

Yemlerde selülozun belirlenmesinde son yıllarda Asit Deterjan Fiber (ADF) ile Nötral Deterjan Fiber (NDF) yöntemleri kullanılmaktadır. ADF selüloz, lignin ve lignifiye azot bileşiklerini içine alır. NDF ise selüloz, hemiselüloz, lignin ve lignifiye azot bileşiklerinden ibaret olup bir yemde toplam selülozun belirlenmesinde en gerçekçi yaklaşımdır. Hücre duvar elemanları olarak nitelenen NDF yem tüketimi, geviş getirme ve toplam çiğneme süresi ile korelasyon içindedir.

Bilindiği gibi yüksek süt veren inekler, daha fazla enerji ve proteine ihtiyaç duydukları için, genellikle selülozu düşük yemlerle beslenirler. Bu uygulama sonucu selüloz eksikliğine bağlı olarak şirden displazisi, asidozis, işkembe parakeratozisi, düşük süt yağ oluşumu gibi komplikasyonlarla karşılaşılabilir. Yetersiz selüloz ile besleme neticesinde işkembede oluşan asetik asit miktarının azalması, propiyonik asit miktarının artması söz konusu olup buna bağlı olarak süt yağı düşer. Bu durum inekte yağ depolanmasına dolayısıyla vücut ağırlığının artmasına yol açar. Bu besi sığırları için bir avantaj, oysa süt fiyatlarının yağa göre ayarlandığı ülkelerde süt sığırcılığı için bir dezavantajdır.

Bu olumsuzlukları önlemek amacıyla toplam rasyonun kuru maddesinde en az        % 15-18 oranında ham sellüloz kapsaması gerekmektedir.

Bu değerin ADF olarak karşılığı % 21'dir. Bu itibarla son zamanlarda süt inekleri rasyonlarının kuru maddesinde bulunması gereken en az ADF ve NDF değerleri üzerinde durulmaktadır. Buna göre süt inekleri rasyonu Kuru Maddesi ortalama % 19 ADF ile % 25-35 NDF içermeli bu miktarın % 65-75 i kaba yemlerden sağlanmalıdır. Laktasyonun ilk 3 haftasında ADF % 21 NDF ise % 28 olmalıdır.

Bir başka pratik yaklaşımda inek başına günde en az 2.5 kg selüloz verilecek şekilde besleme programı uygulanmasıdır. Bu miktar selülozu sağlayacak kaba yemlerin uzunluğu 4 cm ’den az olmamalıdır.

Efektif selüloz yetersizliği yem tüketimi ve süt yağının azalmasına neden olabilir. Kaba yem boyutunun belirtilen uzunlukta olması ile ineğin her kg kuru madde için 30 dakika geviş getirmesi sağlanır. Bu da günde 24 kg kuru madde tüketen bir inekte günde 130-150 kg tükürük salgılanması demektir. Böylece işkembe ortamını nötralize eden tampon salgılanmış olur.

Rasyonda selülozun dolayısıyla kaba yemlerin gereğinden fazla miktarlarda bulunması yem tüketimini ve enerji alımını sınırlandırır.

Örnek olarak 400 kilogram ağırlığında bir süt hayvanını ele alalım ve bu hayvanın hiç kilo artışı olmadan günlük %3 Yağlı 25 kilo gram süt vereceği alternatifine ve kuruda olup olmadığına veya bir göre Standart Rasyonunu hesaplayalım.
Standart diyoruz çünkü hayvanın sağım dönemine birinci ikinci veya sonraki dönemler hamilelik döneminde oluşuna göre hazırlanacak Rasyon bileşimi de değişecektir.
 
Bu amaçla önce Excel Rasyon Tablosu SÜT Veren Hayvanların Yem Gereksinmelerinin Hesaplanması Bölümünden yararlanarak Hayvanımızın günlük protein ve enerji ihtiyaçlarını belirleyelim.

3- HAM PROTEIN HESABI ICIN TIKLAYINIZ
 Hayvanınızın canlı ağırlık süt miktarı ve yağ oranını girdikten sonra  Yaşam Payı Bölümünde Toplam Ham Protein Gram Sütünündan 400 kg Hayvanımızın Rasyonunda 373 gram Yaşam Payı Proten bulunması gerektiği anlaşılmaktadır.

4-Verim Payı protein :

Ayni tablonun Süt Verimine ve Süt Yağı Yüzdesine Göre Gerekli Enerji, Protein ve Diğer Madde Gereksinmeleri Bölümünden Toplam Ham Protein g sütununun %3,5 Yağ Oranına karşılık gelen 82 gram Protein Rakamını alarak bunu günlük süt miktarı 25 ile çarptığımızda 2050 gram yani hayvanımızın süt verim için gerekli Protein miktarını buluruz .

Yani toplam potein gereksinimi 2050+373= 2423 gram / gündür.

5- Günlük Enerji Gereksiniminin Hesabı


a-Yaşam Payı (YP) Enerji Değeri :
Ayni Yaşam Payı Tablosunun NE Mega Kalori Sütününda günde 7,16 Mega Kalori Enerji İhtiyacı olduğu görülmektedir.

b- Verim Payı (VP) Enerji Değeri :

Burada Süt Verimine ve Süt Yağı Yüzdesine Göre Gerekli Enerji, Protein ve Diğer Madde Gereksinmeleri Bölümünden Süt hayvanımızın %3,5 Yağ oranında süt vermesi için gerekli NEL miktarını 0,69 Mega Kalori olarak bulalım.

Hayvanımız günde 25 kg süt vereceğine göre günlük kalori gereksinimi toplam 25x 0,69= 17,25 mega kaloridir

Bu durumda 400 kilogram ağırlığında, hiç kilo artışı olmadan günlük %3,5 Yağlı 25 kilo gram sür veren bir Süt Hayvanının gerekli enerji miktarının Günlük 17,25 Mega Kalori Verim Payı (VP) Enerji Değeri + 7,16 Mega Kalori Yaşama Payı (YP) Enerji Değeri =24,41 Mega Kalori olduğu görülmektedir.

Yani SÜT HAYVANIMIZA öyle bir Rasyon Hazırlayacağız ki hem Bütçemize uygun olacak hem de 2423 gram proteini ve 24,41 Mega Kalori enerjisi olacak.

Bu amaçla Yurdumuzda sık kullanılan veya kullanılmayan ama kullanılmasında büyük yararlar bulunan YEM Maddelerini kullanarak bunların enerji, ham protein, sindirilebilir protein, yaşama payı ve verim payı enerji değerlerini de gösterir EXCEL PROGRAMI GEREKLI BESIN DEGERLERI Bölümünden yararlanarak düzenleyelim ve (Tablo SÜT) de gösterelim: Bunun için bu yem maddelerinden belirli oranlar tespit ederek bunların toplamının 100 (yüz) olmasını sağlayalım.

Tablo SÜT deki Yem maddelerinin % (yüzde) oranlarını esas alarak gösterir  Yukarıdaki GEREKLI  BESİN DEĞERLERİ Tablosunda verilen Bazı Hammaddelerin Kuru Madde Ve Besin Değerleri Bölümündeki yem değerlerinden yararlanarak, bunların Ham protein Yaşam Enerji ve Verim Enerji değerlerini hesaplayalım:

Tablo SÜT.de Mısırın Toplam Rasyon içindeki oranı % 18 dir. Rasyon Tablosu Süt Ve Besi Sığırlarının Beslenmesinde Kullanılan Bazı Hammaddelerin Kuru Madde Ve Besin Değerleri Bölümünden Mısırın ham protein %'si 9 dur.
% 18 i Mısır olan yem formülümüzde Hesaplanan Rasyon payına düşen Ham protein oranı (%si ) = %18 x 9 / 100 = 1.62 dir.
Aynı şekilde hesaplamaya devam edersek Yaşama Payı (YP) enerji değeri = %18 x 2,18 / 100 = 0.39 Mega kaloril,

Süt Verim Payı (VP) enerji değeri = %18 x 2,01 / 100 = 0.36 Mega kalori.

Kalsiyum = %18 x %0,02= %0,004
Fosfor = %18 x %0,3= %0,54

değerleri ortaya çıkar.

Bu işlemi tüm hammaddeler için tekrar ederer Tablo SÜT de gösterelim.

Yem maddeleri	Rasyon İçindeki Oran	Kuru Madde	Ham Protein	Enerji Değeri (Mkal/kg)	Süt Verim Payı Enerji Değeri (Mkal/kg)	Kalsiyum	Fosfor
Mısır	%18	%88	%1,62	0.39	0,36	% 0,0036	% 0,054
Buğday Kepeği	%10,4	%89	%1,77	0.17	0.16	% 0,0140	% 0.134
Ay çiçeği küspesi	%18	% 92	%6,84	0.26	0,26	%,0790	%0.175
Süt Mısır Silajı	%27,6	%26	%2.21	0.40	0.41	% 0,1100	% 0.075
Ot Samanı	%26	%88	%2,60	0.33	0,33	%0,1560	0,055
TOPLAM	%100		% 15,04	1.55	1,52	% 0,3626	% 0,493
Mozaik tozu	%1	%100
Min + Vit karışımı	%1	% 100
Tuz	%0,5
Toplam	%2,5

Tablo SÜT.'deki değerler neye yarar? Bu şekildeki bir hesaplama süt hayvancılığında önümüzü görmenin ve iyi bir planlama yapmanın ana unsurlarını oluşturur.
Bu tabloya göre Hazırlanacak rasyon 1,55 Mcal yaşam payı enerji veriyor.
Bize 7,16 Mega Kalori lazım demekki yaşam payı için 4,55 kilo gram yem gerekli.

Ayni rasyon 1,52 Mcal verim payı enerji veriyor. Bize 17,25 Mcal gerekli yani 11,35 kilo garam yem gerekli.
Toplarsak kuru madde bazında 4.55 kilom Yaşam için + 11,35 kilo verim için olmak üzere toplam = 15,90 kilo gram rasyon gerekli.
Bir Kilo Gram Kuru Madde Bazında Rasyondan Alınan otein % desi 15,04x ( 15,9 Kg Kuru Madde Rasyon) = 2391 Gram protein alıyoruz.
Keza bir kilo rayondan 1.52 Mcal Verim Payı Enerşi aşıyor isek 1,52 x(15.9 Kg Kuru Madde Rasyon) =24,16 Mkal Enerji alıyoruz.

Önce bu verileri daha önce hasapladığımız ihtiyaçlarla karşılaştıralım:
Ham Protein
Gram Toplam Enerji Değeri Mkal
GEREKEN 2423 24,41
Alınan 2391 24,16
Rasyonu yaş madde bazında bulabilmek için KURU MADDE bazında verilen bu değerleri Kuru Madde yüzdelerine bölmek yeterli olacaktır.

Bu da 1870 gram Buğday Kepeği : 3280 gram dane mısır; 3140 gram Solventli Ayçiçeği Küspesi ; 4740 gram Ot Samanı ; 17030 gram Süt Mısır Silajı; 160 gram mozai Tozu: 80 gram tuz ve 20 gram PREMİKS (Mikro Element Bileşimi ) toplamı olan 30320 gramdır.

Bu değerleri Yem Maddelerini fiyatları ile çarpar isek günde 25 kg Süt üretmenin maliyetini de bulmuş oluruz.

Bu standart formülü Hayvanımızın süt verme döneminin değişik evreleri için ayrı ayrı hesapladığımızda ayni yem bileşiminden aşağıdaki miktarda yem verilmesi gereği ortaya çıkar.

ÖRNEK ALINAN HAYVANIN ÖZELLİKLRİ
SAĞILAN Canlı Ağırlığı 400 kg
Günlük Süt Verimi 20 kg/gün
( Değişik evrelerde azalan yeme parale olarak azlacktır)
Yağ Oranı %3
Canlı Ağırlık Kaybı (0) Kg Gün
Canlı Ağırlık Kazancı (0) Kg Gün


6- DEĞİŞİK LAKTASYON DÖNEMLERİNDE YUKARIDA BİLEŞİMİ HESAPLANAN YEMDEN VERİLECEK MİKTARLAR

İLK 30 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA   ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA   ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	14 kg/gün	17 Kg Gün	15 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	26kg/gün	31 Kg Gün Gün	28 Kg/ Gün
Su	43 litre/gün	52 Litre	47 litre/gün

İKİNCİ 30 GÜN

 

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	18 kg/gün	22 Kg Gün	20 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	34 kg/gün	41 Kg Gün Gün	38 Kg/ Gün
Su	57 litre/gün	69 Litre	63 litre/gün

ÜÇÜNCÜ 70 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	16 kg/gün	19 Kg Gün	17 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	30 kg/gün	36 Kg Gün	33 Kg/ Gün
SU	50 litre/gün	60 Litre Gün	55 litre/gün

DÖRDÜNCÜ 80 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	14 kg/gün	17 Kg Gün	15 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	26 kg/gün	31  Kg Gün	28 Kg/ Gün
SU	43 litre/gün	52  Litre Gün	47 litre/gün

ÜÇÜNCÜ 70 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	16 kg/gün	19 Kg Gün	117 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	30 kg/gün	36 Kg Gün	33 Kg/ Gün
SU	50 litre/gün	60 Litre Gün	55 litre/gün

DÖRDÜNCÜ 80 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	14 kg/gün	17 Kg Gün	15 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	26 kg/gün	31  Kg Gün	28 Kg/ Gün
SU	43 litre/gün	52  Litre Gün	47 litre/gün

BEŞİNCİ 40 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	12 kg/gün	14  Kg Gün	13 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	22 kg/gün	26 Kg Gün	24 Kg/ Gün
SU	36 litre/gün	43  Litre Gün	40 litre/gün

ALTINCI 60 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	9 kg/gün	11 Kg Gün	10 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	17 kg/gün	21  Kg Gün	19 Kg/ Gün
SU	29 litre/gün	35  Litre Gün	32 litre/gün

KURUDA 50 GÜN

	İZLEYEN LAKTASYONLARDA ( Üçüncü ve Takip eden Doğumlarda)	İLK LAKTASYONDA ( Yani İLK Doğumda)	İKİNCİ LAKTASYONDA   ( Yani İkinci Doğumda)
KURU    MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	6 kg/gün	7 Kg Gün	6 Kg/ Gün
YAŞ     MADDE BAZINDA TOPLAM YEM İHTİYACI	11 kg/gün	14  Kg Gün	13 Kg/ Gün
SU	19 litre/gün	23  Litre Gün	21 litre/gün

7-Süt Sığırları Rasyonlarının Özellikleri

Süt ineklerinin beslenmesi diğer çiftlik hayvanlarının beslenmesinden farklı olduğu için rasyon hazırlanmasında aşağıda belirtilen hususlara özen gösterilmesinde büyük yarar vardır. Buna göre rasyon;

a. Yüksek verimli süt ineklerinin gerek duydukları enerji ve diğer besin maddelerini kapsamalıdır. Kuşkusuz bu olgu her verimdeki hayvan için geçerli bir kural ise de süt ile fazla miktarda enerji ve besin maddesi çıkaran ineklerde daha da önemlidir. Bu itibarla ineğin tüketimine sunulacak rasyonların KM, enerji, protein, vitamin, mineral ve dolgu maddesi bakımlarından gereksinimi eksiksiz karşılamalıdır.

b. Lezzetli olmalıdır. Süt ineklerine kartlaşmış, küflü, kaba ve değersiz otların verilmesinden kaçınmalıdır. Ot ve dane yemler çok ince öğütülmemeli, silaj yemler küflü, çamurlu ve kartlaşmış olmamalıdır. Bir yemin lezzetli olup olmadığına karar vermeden önce hayvanın o yeme alıştırılması gerekir. Hayvana ilk verildiği zaman lezzetsiz olan bir yem, hayvan o yeme alıştıktan sonra lezzetli kabul edilebilir.

c. Yeterli miktarda selüloz içermelidir. Gerek düzenli bir sindirim gerekse süt yağının optimum düzeyde tutulması için rasyonda selülozun uygun miktarda bulunması gereklidir. Selüloz miktarının rasyon kuru maddesinin en az % 15-18’i kadar olması büyük önem taşır.

d. Çok yönlü olmalıdır. Rasyona katılacak kaba yemlerin çeşidinin birden fazla olmasının büyük yararları vardır. Aynı şekilde kesif karmaya girecek ham maddelerin çeşitli olması da önem taşır. Bu uygulama gerek rasyonun lezzetliliğinin artırılması gerekse besin maddeleri bakımından yemlerin birbirlerini tamamlaması bağlamında katkıda bulunur.

e. Sağlık ve döl verimi üzerine olumlu etki yapmalıdır.

f. Sürgüt etkiye sahip olmalıdır. Süt sığırı rasyonlarında gerek sürgüt gerekse konstipasyon etkili yemler uygun biçimde kombine edilmelidir.

g. Ekonomik olmalıdır. Hayvancılık ekonomik bir uğraş olduğuna göre üretimde maliyet büyük önem taşır. Bu bakımdan mümkün olduğu ölçüde sığır beslemede kullanılacak dengeli rasyonların ucuza mal edilmesi gerekir.

Bunların dışında besleme programının uygulanması sırasında aşağıda belirtilen kurallara özen gösterilmelidir:

1. Uygulamada ani yem değişikliğinden kaçınılmalıdır. Özellikle yüksek verimli süt ineklerinde gerek kaba gerekse kesif yem değişikliklerinde hayvanın yeni yemlere işkembe mikro organizmaları ve sindirim öz suları ile alıştırılması gerekir. Böylece olası sindirim bozukluklarının önüne geçilir.

2. Süt uygun bir kokuya sahip olmalıdır. Tüketici silaj, çayır ve yabancı ot kokan sütü arzu etmez. Sütün kokusu üzerine etki eden tek faktör yem olmamakla birlikte, bu konuda en önemli etkiye sahiptir. Yemin süte kokusu sindirim kanalı, solunum sistemi veya direkt emilim yolları ile geçebilir. Yapılan araştırmalar yem tüketiminden 20 dakika sonra kokunun süte geçtiği gösterilmiş iki saat sonra bu durum kesin olarak saptanmıştır. Solunum yolu ile süte geçen koku diğer yollarla geçen kokuya göre daha önce tespit edilebilir. Örneğin bir inek silajın kötü kokusunu solunumla alırsa bu koku sütte hemen ortaya çıkar. Bu durumun önüne geçmek için öncelikle silaj, pancar posası, pancar yaprakları gibi organik asit içeren yemler sağımdan sonra verilmeli, bu yemlerin artan kısımları ahırdan derhal uzaklaştırılmalıdır. Ayrıca süte çok kuvvetli bir kokunun geçmesine neden olan pek çok yabani otların tüketimi önlenmelidir. Yabani soğan, lahana, hardal türleri, yabani havuç gibi bitkilerin mera otlarından ayrılması gerekir.
8- Süt Sığırları İçin Tam Yemin (Toplam Rasyon) Önemi


Süt ineklerine uygulanan beslenme programı kapsamında bazı ülkelerde yaygın olarak kullanılan Tam Yem yada Toplam Rasyon (TMR) kaba yem, tahıl (enerji yemleri), proteinli yem çeşitleri ile vitamin ve minerallerin homojen bir şekilde karıştırılması ile elde edilir. Genellikle büyük işletmelerde çiftlik bazında hazırlanan ve uygulanan bu yemleme sisteminin avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır.


Bu yöntemin avantajları şu şekilde sıralanabilir:

1. Süt üretiminde % 6-8 oranında bir artış gözlenebilmektedir. Bu etki optimum rasyon formülasyonu, besin maddesi seçiminin azalması, rasyon kompozisyonunun kararlı olması, lezzetsiz yemlerin maskelenmesine bağlanmaktadır.
2. Yem maliyeti azaltılabilmektedir. Bu tespit lezzetsiz yemlerin daha fazla değerlendirilmesine, yem kayıplarının ise azalmasına bağlanmaktadır.
3. Süt yağında % 0.1-0.2 birimlik iyileşmeler gözlenmektedir.
4. Ketozis, asidozis, şirden yer değiştirmesi gibi metabolik sağlık sorunlarında önemli azalmalar gözlenmektedir. Ayrıca yem tüketiminin azalması veya durması gibi olgular azalır.
5. İşçilik azalır.

Bu yemleme yönteminin bazı dezavantajları da bulunmaktadır.

1. Rasyon formülasyonunda çok titiz olunmalıdır. Yapılacak bir hata pek çok ineği etkiler.
2. Balyalı ot çeşitleri için pek uygun değildir.
3. Mikser ve silaj taşıyıcısı gibi özel ekipmana ihtiyaç duyulur.


Çok sayıda sanayi ürünü yem ham maddesi olark da kullanılabilir. Bunların dökümü ve besin değerleria EXCEL FORMATlarda verilmiştir. Türkiye’de genel olarak kullanılan yem ham maddeleri ise aşağıdadır. Ancak, daha ucuz ve daha sağlıklı Hayvancılık için elinizde var ise ve ucuz ise Formatta verilen ham maddelerin  tercih edilmesinde de yarar vardır.

III-RASYONLARDA YAĞ KULLANIMI

Geviş getiren rasyonlarına yağ katılması rasyonun enerji yoğunluğunu artırır. Her ne kadar rasyonlara % 10' a kadar yağ katılabileceği bildirilmekte ise de, en etkin bir değerlendirmenin gerçekleşmesi için % 5 düzeyi önerilmektedir. Nitekim bu düzeyin üzerindeki miktarın yem tüketimini önemli derecede azalttığı ve sindirim bozukluklarına yol açtığı belirtilmektedir.

Yüksek düzeyde yağ kullanımının selüloz sindirimini ve NPN bileşiklerinin değerlendirilmesini de düşürdüğü ortaya konulmuştur. Rasyonlara yüksek düzeyde yağ katılması kalsiyum atılımını artırmakta fakat fosfor metabolizmasını etkilememektedir. Bu nedenle rasyona katılacak her % 1 yağ için kalsiyum miktarı % 0.05 artırılmalıdır.

Son yıllarda geviş getiren beslenmesinde korunmuş yağlar kullanılmaktadır. Yağların korunması işleminde yağ partikülleri protein tabakası ile kaplanmakta, daha sonra protein formaldehit ile muamele edilmekte, sonuçta ortaya çıkan korunmuş yağ ve protein işkembe fermantasyonundan kaçmaktadır.

Fermantasyondan kaçan şirdene geçer. Burada tek midelilerde olduğu gibi sindirilirler. Süt inekleri rasyonlarında yağ kullanımına ilişkin bazı önemli prensipler şu şekilde sıralanabilir:

1. Günde 35 kg’ın üzerinde süt veren ineklerin rasyonlarına uygun miktarlarda yağ katılabilir. Laktasyonun ilk 5 haftasında rasyonun yağ düzeyi % 5-6’yı geçmemelidir.
2. Rasyonun toplam yağ içeriği % 7 yi geçmemelidir. Fazla yağ selüloz sindirimini olumsuz yönde etkilemekte ve süt yağında azalmaya neden olmaktadır.
3. Pratik bir hesaplama şekli olarak toplam rasyona sütün yağ içeriği oranında yağ katılabilir. Örneğin sütün yağ içeriği % 4 ise yemin yağ içeriği de % 4 olmalıdır.
4. Toplam rasyondaki yağın üçte birinin yem maddelerinden, üçte birinin yağlı tohumlardan veya normal yağlardan, kalan üçte birinin ise korunmuş (bypass) yağlardan sağlanması en uygun olanıdır.
5. Korunmuş yağların dışında yüksek oranda yağ kullanılıyorsa yemin kalsiyum ve magnezyum içeriği arttırılmalıdır. Bunun nedeni rasyona ilave edilen yağın minerallerle sabun oluşturması ve yararlanmayı düşürmesidir.
IV-GEVİŞ GETİREN RASYONLARINDA ÜRE KULLANIMI


Yaklaşık %282 Protein karşılığı %45 Azot içerir. Ure Rumende parçalanarak amonyağa dönüşür ve Rumendeki mikropların Mikrobiyolojik Protein üretmesine imkan verir.


Rasyonun ham protein yüzdesi 12% den düşük ve Rasyonda sindirilebilir protein yok ise soya fasulyesi düzeyinde Protein kaynağıdır.

Ancak, %12 protein aşıldığında ve sindirilebilir olmayan portein kayanağı verildiğinde protein kayanağı olarak değeri düşer.
Süt hayvanlarında Ham Protein yüzdesi 14 ve üzerinde olduğundan Üre tavsiye edilmez.

Altı aydan küçük danalar ile rasyonunda mısır/soya fasulyesi küspesi ve yahıl bileşimi süt hayvanı Rasyonlarına dahil edilmez.


i. Toplam rasyonda (kaba+kesif) protein oranı tayin edilmeden üre kullanılmamalıdır. Sadece rasyonun protein seviyesi yetersiz ise yükseltmek için üre kullanılmalıdır. Ürenin kesif yemlere homojen bir şekilde karışımı sağlanmalıdır.
ii. Üre, katiyen yemliklerde yem üzerine dökülerek yedirilmemelidir.
iii. Ürenin yararlı olduğu rasyon çeşitleri ; a) Enerji değeri yüksek, fakat protein değeri düşük yemler, b) İçerisinde doğal olarak, protein olmayan azotlu bileşiklerin (NPN) az olduğu dane ve mısır silajı gibi yemler.
iv. Daha önce üreli yem yedirilmemiş hayvan üreli yeme alıştırılarak (5-7 gün) geçilmelidir.

v. Üre, tahıl dane yemleri veya melas gibi kolay çözünebilir enerji kaynakları ile birlikte kullanılmalıdır.
vi. Üre, düşük proteinli ve yüksek enerjili yemlerle verilmelidir.
vii. Üreden sağlanan azot, hayvanın toplam azot ihtiyacının % 33'ünü geçmemelidir.
viii. Üre, toplam rasyona (KM'de) % 1, kesif yemlere % 2'ye kadar katılabilir. Süt veriminin ilk döneminde hayvan başına üre tüketimi 90 gramı geçmemelidir.

ix. Rasyonlarda yeterli miktarda mineral madde, özellikle P, S ve K bulundurulmalıdır.

x. Sürüde sindirim sistemi bozuk ve hasta hayvanlara üreli yem yedirilmemeli, bu hayvanlar, sindirim sistemi düzelinceye kadar ayrı bir bölmede çoğunluk kuru ot ve az miktarda kesif yemle beslenmeli, üreli yeme geçiş (alıştırma) süresi 15 - 20 gün sürmelidir

Mısır silajlarına Anhidrik Amonyak katılması :
yem giderini azaltır,
silajın protein kapsamını %50 arttırır,
Silajın daha iyi fermante ol masına imkan verir,
Sialjın bekleme ömrünü uzatır.
Mısır silajında 4.5 kg/ton üre karıştırılabilir. Eğer silaja 4.5 kg/ton üre katılmış ise kesif yeme karıştırılacak miktar %0.5’i geçmemelidir. Silaja 4.5 kg/ton üre karıştırıldığında, kuru madde üzerinden silajın protein %’si 8’den % 12’ye çıkarılmış demektir.

Ne kadar üre verirsek hayvana ne kadar protein vermiş oluruz? Bunun hesabı çok basittir. Diyelim ki bir hayvana yem içerisinde günlük 25 g üre vermiş olalım. Verdiğimiz ürede azot miktarı % 45 ise 25 x 2.8 = 70 eder ki bu durumda biz hayvana 25 g üre vermekle ilave 70 g protein sağlamış oluruz.

Ancak çok dikkatli kullanılmalıdır. Zira, koşullara uyulmaması halinde İşkembede mikroorganizmaların değerlendiremeyeceği miktarda amonyak oluşumu halinde bu bileşik kana geçerek üre zehirlenmesi (amonyak zehirlenmesi) olguları görülür

Süt Hayvanlarında Üre Kullanımı

Yüksek süt verimine sahip ineklerde protein kritik bir rol oynar, bu itibarla günde 25 kg' ın üzerinde süt veren hayvanlara pik döneminde ürenin verilmesi önerilmemektedir.

Laktasyonun ikinci yarısından itibaren gerektiğinde sınırlı miktarlarda üre kullanılabilir.

Üre düşük ve orta düzeyde verime sahip ineklerde kesif yemlere % 1.5-2 oranında katılabilir..

Besi sığırlarında üre kullanımı

• Toplam rasyonda (kaba + kesif) protein oranı saptanmadan (hesaplama yolu ile) üre kullanılmamalıdır. Sadece, rasyonun protein seviyesi düşük ise yükseltmek için üre kullanılmalıdır.
• Ürenin yararlı olduğu rasyon çeşitleri: a) Enerji değeri yüksek fakat protein değeri (% si) düşük yemler, b) Doğal olarak protein olmayan azotlu bileşiklerin (NPN, non-protein nitrojen) yoğunluğunun düşük olduğu dane ve mısır silajı gibi yemlerle, ürenin yararlı olduğu rasyon çeşitlerinde üre kullanılmalıdır.
• Kullanılan üre miktarı rasyonun % 1'ini geçmemelidir.
• Mısır silajı yapılırken genelde 4.5 kg/ton üre katılması öngörülür. Bu durumda kesif yeme ancak % 0.5 oranında üre katılmalıdır. Mısır silajına 4.5 kg/ton üre karıştırıldığında silajın protein oranı kuru madde (KM) üzerinden % 8'den % 12'ye çıkarılmış olur.
• Hayvan günlük yemle 60 g'dan fazla üre tüketmemelidir.
• Üre iştahla tüketilen bir madde olmadığından,kesif yem üretimi veya silaj yapımı esnasında iyice karıştırılmalı,eğer her ikisine de üre katılmışsa, hem kesif yeme hem de silaja üretim esnasında melas karıştırılması yemin hayvan tarafından iyi tüketilmesini sağlar.
• Tam üreli yem yedirmeye geçiş 15 - 20 gün içerisinde yapılmalıdır.
• Üre hiç bir zaman yemliklerde yem üzerine dökülerek yedirilmemelidir.
• Basit bir hesaplama sonucu: a) 40 kg öğütülmüş mısıra 5 kg üre karıştırılması 45 kg soya küspesine eşdeğer kabul edilir. Ayn şekilde; b) 25 kg mısır + 3 kg üre + 17 kg soya küspesi gerek enerji gerekse protein düzeyleri bakımından 45 kg soya küspesine eşdeğer kabul edilir. Rasyon hazırlanmasında rasyonun protein dengesini ayarlamada bu hususların göz önünde bulundurulması ekonomik bir beslenme rejimi için çok önemlidir.

Boğa, işkembesi gelişmiş buzağı, düvelerde kesif yemlere         % 1.5-2 oranında katılabilir.

V-YEM KATKI MADDELERİNDE DİKKAT EDECEĞİMİZ HUSUSLAR

Minerallerin önemini belirtmekle beraber "Yurdumuzda yem katkıları" piyasasının düzensiz ve kontrolünün iyi yapılamadığını belirtmekte yarar vardır.
Kimi zaman ruhsatsız ve beyansız üretim ve dağıtımlar söz konusudur. İyi bir yem katkısı hayvanda verimliliği kısa zamanda (5-7 gün) etkiler. En iyi test biyolojik testtir, verildiğinde hayvanın gösterdiği tepkidir. İçerisinde tüm makro ve eser elementlerin yeterli ve dengeli bulunduğu yem katkı maddesini bir süt sığırına verdiğinizde hayvanda süt verimindeki artış 3-5 gün içerisinde kendisini gösterir. Kaliteli bir mineral yem katkısı hayvanın yem tüketimini ve yemden yararlanmasını arttırır,hızlı canlı ağırlık artışı sağlar. Kontrolde;

1) Üzerindeki kağıtlarda Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından verilen RUHSAT TARİH ve NUMARASI, BEYAN TARİH ve NUMARASI' nın bulunup bulunmadığı,
2) KALSİYUM, FOSFOR, KÜKÜRT, MAĞNEZYUM, KOBALT, SELENYUM, İYOT, BAKIR, ÇİNKO, MANGAN,(genç hayvanlar için) DEMİR elementlerinin hepsinin varlığı ve bunların ne miktarlarda bulunduğuna dikkat etmemiz gerekir.
Özellikle dikkat edilmesi gereken husus; vitamin ve minerali birlikte içerenlerin pek çoğunda fiyat analizi yapıldığı zaman, vitaminlerin bulunmadığı ve bunların düşük fiyatla ve çok uzun vade ile satılmasıdır.
Birkaç tanesinin üzerinde yazılı değerleri birbiri ile karşılaştırdığımızda aradaki fiyat farkları yeterli bilgiyi verir. Ucuz olanı sizi aldatır. Vitamin ve mineralli yem katkılarının analizleri (özellikle vitaminlerin) her yerde ve kolaylıkla yapılamadığından, hayvan yetiştiricilerimiz çok aldatılır.
Hayvan üreticilerimizin yakın çevremizdeki veteriner hekimler ve ziraat mühendisleri (zooteknist) ile yem katkı maddeleri konusunda devamlı işbirliği içinde olması gerekir. Çünkü kaliteli yem katkı maddeleri hayvanın yemden iyi yararlanmasını (yüksek canlı ağırlık kazanmasını) sağlayan önemli unsurdur.
Hayvanların toprak, gübre yemelerini, kemik, yemlik kemirmelerini önler. Hayvanların tüylerinin parlak, canlı görünmelerini sağlar, topallıkları önler.